"सातबारा उतारा" कायद्याने का महत्त्वाचा आहे?

आपण जमीन घेतो, विकतो, वारसा मिळवतो, पण आपण ज्या कागदावर सर्वात जास्त विश्वास ठेवतो – तो म्हणजे '७/१२ उतारा'. हाच उतारा तयार होतो – कलम ५९ अंतर्गत. चला, एका मध्यमवर्गीय शेतकऱ्याच्या अनुभवातून समजून घेऊया कलम ५९ चे महत्त्व…

 शेतकरी रामराव यांची गोष्ट

रामराव पाटील, लातूर जिल्ह्यातील मध्यमवर्गीय शेतकरी. त्यांचे वडील गेल्यानंतर त्यांनी त्यांच्या नावावरील ३ एकर जमीन स्वतःच्या नावावर करून घेण्याचा निर्णय घेतला. त्यांना वाटले, ही फक्त एक नामांतरणाची गोष्ट असेल. पण जेव्हा तलाठ्याकडे गेले, तेव्हा समजले की ही प्रक्रिया 'कलम ५९' अंतर्गत जाते.

तिथूनच सुरू झाली त्यांची शेतजमिनीच्या कायदेशीर हक्कांची खरी ओळख…

 कलम ५९ म्हणजे काय?

कलम ५९ – महाराष्ट्र जमीन महसूल संहिता, 1966 अंतर्गत हे स्पष्ट केलं जातं की:

"राज्य सरकारने प्रत्येक गावासाठी शेतजमिनीचे हक्क नोंदवले पाहिजेत व सातत्याने अद्ययावत केले पाहिजेत."

याच प्रक्रियेला 'Rights of Records' किंवा 'Record of Rights' म्हणतात – आणि त्याचा दस्तावेज म्हणजे '7/12 उतारा'.

महाराष्ट्र जमीन महसूल संहिता – कलम १७

 सातबारा उताऱ्यात काय माहिती असते?

• मालकाचे नाव

• जमीन कसणाऱ्याचे नाव

• क्षेत्रफळ व जमीन क्रमांक

• शेतीचा प्रकार

• पिकांची माहिती

• गहाण / कर्जाची नोंद

• कोणतेही वादग्रस्त अधिकार असल्यास ते

फेरफाराची गरज कधी भासते?

• जमीन विकत घेतल्यावर

• वारसाहक्काने मिळाल्यावर

• जमीन गहाण ठेवली असल्यास

• कोर्टाचा निकाल लागल्यावर

ही नोंद जर 7/12 वर दर्शवायची असेल तर 'फेरफार' (Mutation Entry) करावी लागते – आणि हीच कलम ५९ अंतर्गत नोंदवली जाते.

महाराष्ट्र जमीन महसूल संहिता कलम ४९ – सविस्तर माहिती

फेरफार करण्याची प्रक्रिया:

1. तलाठी / मंडळ अधिकारी यांच्याकडे अर्ज

2. लागणारी कागदपत्रे:

   • विक्री करार / वारसाहक्क पत्र / मृत्यू प्रमाणपत्र

   • आधार / ओळखपत्र

   • जुना 7/12 उतारा

3. अर्जावर सुनावणी

4. विरोध असल्यास त्यावर विचार

5. फेरफार मंजूर झाल्यावर तो उताऱ्यावर चढवला जातो

कायदेशीर दृष्टिकोनातून महत्त्व:

• तुमच्या नावावर जमीन नोंद असल्याशिवाय कर्ज मिळत नाही

• कोर्टामध्ये जमीनप्रकरणात हा उतारा एक प्रमुख पुरावा ठरतो

• नवीन खरेदीदार, बँका, सरकारी अधिकारी सर्व या रेकॉर्डवर विश्वास ठेवतात

रामराव यांची शहाणीव

रामरावांनी वडिलांचा मृत्यू प्रमाणपत्र, वारसाचे पुरावे, आणि 8A उतारा घेऊन तलाठ्याकडे अर्ज केला. काही आठवड्यांत 7/12 वर त्यांचे नाव आले. यामुळे बँकेतून शेती कर्ज मिळवणे सोपे झाले, आणि कोणतीही कायदेशीर अडचण राहिली नाही.

कलम ५९ हे शेतजमिनीच्या कायदेशीर मालकीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. 7/12 हा फक्त एक कागद नसून तुमच्या जमिनीच्या हक्काचा दस्तावेज आहे. त्यामुळे फेरफार वेळेत करून तुमचा हक्क सिद्ध करा – तोच शेतकऱ्याचा खरा अधिकार!

👉 MyBhumi Property Blog