जनार्धन आणि त्याची हक्काची जमीन

बीड जिल्ह्यातील पिंपळगाव या लहानशा गावात जनार्धन नावाचा शेतकरी राहत होता. वडिलोपार्जित जमिनीवर तो शेती करत होता. त्याच्या आजोबांनी, वडिलांनी आणि आता त्यानेही त्या जमिनीवर घाम गाळला होता.

एक दिवस त्याला बँकेसाठी ७/१२ उतारा हवा होता. जेव्हा तो तलाठ्याकडे गेला, तेव्हा त्याला धक्का बसला. जमिनीवर त्याच्या चुलत भावाचं नाव होतं. आपलं नाव उताऱ्यावर नव्हतं!

त्याच्या मनात विचार आला – “मी शेती करतो, कर भरतो, पण जमिनीवर माझं नाव नाही? ही चूक कुठे झाली?”

"महाराष्ट्र जमीन महसूल नवे नियम"

काय आहे कलम १०६?

महाराष्ट्र जमीन महसूल अधिनियम १९६६ चे कलम १०६ हे "उत्पन्न वसुलीसाठी जबाबदार व्यक्तीची नोंद" या संदर्भात आहे.

या कलमानुसार:

✅ महसूल अधिकारी अशा व्यक्तीचे नाव नोंदवू शकतो/शकते, जी प्रत्यक्षात जमिनीचा वापर करत आहे किंवा जी व्यक्ती उत्पन्न वसुलीसाठी जबाबदार आहे.

हे नोंद म्हणजे मालकीचा अंतिम पुरावा नसतो, पण महसूल कार्यालयात त्या व्यक्तीचा सहभाग दाखवतो.

उदाहरणार्थ:

• जर कोणी शेतकरी शेती करत आहे, पण रेकॉर्डमध्ये त्याचं नाव नसेल, तर कलम १०६ अंतर्गत अर्ज करून त्याचं नाव "Occupant Class I" म्हणून नोंदवता येतं.

• ही नोंद मालकीचा दावा सिद्ध करताना उपयोगी पडते.

जनार्धनची न्यायासाठी सुरुवात

जनार्धनने ग्रामसेवकाच्या सल्ल्याने तहसील कार्यालयात कलम १०६ अंतर्गत अर्ज दाखल केला. त्याने खालील गोष्टी दिल्या:

• वडिलोपार्जित दस्तऐवज

• शेती केल्याचे पुरावे (पीक निरीक्षण, बिलं)

• शेताच्या उत्पन्नावर त्याने भरलेले कर

• साक्षीदारांची साक्ष

महसूल अधिकाऱ्यांची चौकशी

तहसीलदारांनी चौकशी सुरू केली. तलाठीनं सांगितलं, “हो, शेवटची तीन वर्षं जनार्धनच शेती करतो आहे. त्याचं नाव रेकॉर्डमध्ये घालणं योग्य ठरेल.”

तहसीलदारांनी आदेश दिला:

“कलम १०६ अंतर्गत जनार्धनचं नाव उत्पन्न वसुलीसाठी जबाबदार म्हणून ७/१२ उताऱ्यावर नोंदवावं.”

 फायदे आणि जागरूकता

जनार्धनचं नाव ७/१२ वर आलं. आता त्याला:

• बँकेचे कर्ज मिळू शकत होते

• सरकारी योजनांचा लाभ घेता येणार होता

• भविष्यात मालकीचा दावा करण्यासाठी मजबूत आधार तयार झाला होता

गावातील इतर शेतकरीही जागरूक झाले. त्यांनी आपापल्या जमिनींच्या नोंदी तपासल्या. तलाठ्यानेही गावात एक मेळावा घेतला:

“कलम १०६ केवळ रेकॉर्ड बदल नाही, तर तुमच्या जमिनीवर तुमचा अधिकार मान्य करणारी प्रक्रिया आहे.”

 कलम १०६ – थोडक्यात समजावून घ्या:

"आपण जमिनीवर काम करत असाल, कर भरत असाल, पण रेकॉर्डमध्ये नाव नसेल, तर तुमचा हक्क अधांतरी राहतो. कलम १०६ हे तुमचं नाव कायद्यानं नोंदवून देण्यासाठीच आहे – आजच तपासा!"