जानन माळींचं नवं स्वप्न

गजानन माळी एक मेहनती शेतकरी. पुणे जिल्ह्यात त्यांची 4 एकर शेती होती, जी त्यांच्या वडिलांनी त्यांच्यासाठी सोडून ठेवली होती. गजानन शेती करून समाधानी होते, पण काळ बदलत होता. गावात रस्ते झाले, मॉल्स आले आणि शेजारी एक गोदामही उभं राहिलं.

एक दिवस, गजानन म्हणाले,

“का बुवा, ही शेती असंच करत बसू? इथे तर गोदाम बांधलं तर चांगला भाडेकरू मिळेल!”

शेतीच्या एका भागात त्यांनी हळूहळू मुरूम टाकून जमिन सपाट केली. शेतीचा उपयोग बंद करून एका ट्रान्सपोर्ट कंपनीला ती जागा गोदामासाठी भाड्याने दिली.

"महाराष्ट्र जमीन महसूल नवे नियम"

 तलाठ्याची नोटीस

काही महिन्यांनी तलाठी गावात फेरफटका मारताना गजानन माळींच्या जमिनीकडे बघतो आणि म्हणतो,

“ही जमीन शेतीसाठी नोंदलेली आहे, पण उपयोग तर वेगळा होतोय!”

गावच्या तहसीलदार कार्यालयातून गजानन माळींना एक नोटीस आली. त्यामध्ये नमूद होतं:

“महाराष्ट्र जमीन महसूल अधिनियम १९६६ च्या कलम २४७ नुसार, तुम्ही परवाना न घेता जमिनीचा मूळ वापर बदलला आहे. कृपया स्पष्टीकरण द्या, अन्यथा कायदेशीर कारवाई केली जाईल.”

गजानन गोंधळले – “मी माझीच जमीन वापरत होतो! मग काय चूक?”

 काय सांगतो कलम २४७?

कलम २४७ हे कायद्याचं एक महत्त्वाचं कलम आहे. यामध्ये खालील गोष्टी स्पष्ट केल्या आहेत:

🔹 मूळ वापर बदलण्यापूर्वी परवाना घेणे आवश्यक आहे.
🔹 उदा: शेतीची जमीन निवासी, औद्योगिक, व्यवसायिक वापरासाठी वापरण्यासाठी जिल्हाधिकारी/तहसीलदारांची परवानगी घ्यावी लागते.
🔹 विना परवानगी उपयोग बदलल्यास प्रशासन दंड लावू शकते किंवा उपयोग थांबवण्याचे आदेश देऊ शकते.

तहसीलदारांनी पंचनामा केला आणि गजानन माळींना सांगितलं,

“तुम्हाला आता परवाना घ्यावा लागेल किंवा जमीन पुन्हा शेतीसाठी वापरावी लागेल.”

दंड आणि उपाय

गजानन माळींना दोन पर्याय दिले गेले:

1. जमिनीचा मूळ शेती उपयोग पुन्हा सुरु करा, किंवा

2. तपासणी शुल्क भरून वापर बदलण्याची परवानगी मिळवा.

परंतु, त्यांनी कोणतीही पूर्वसूचना न देता वापर बदललेला होता, म्हणून त्यांच्यावर ₹25,000 दंड लावण्यात आला.

त्यांनी लवकरच महसूल कार्यालयात जाऊन अनधिकृत बदलासाठी माफी मागून अधिकृत परवानगी घेण्यासाठी अर्ज केला. गोदाम ठेवणं त्यांना परवडणारं नव्हतं, पण कायद्याने डोके वर काढलं होतं.

गावकऱ्यांना मिळालेला धडा

गावातील इतर शेतकऱ्यांनाही ही घटना समजली. मग ग्रामसभेत वकील बोलावून कलम २४७ आणि इतर कायदेशीर बाबींबद्दल माहिती देण्यात आली. तलाठी म्हणाले:

“कोणताही वापर बदलण्यापूर्वी किमान तलाठ्याशी बोलून निर्णय घ्या. नाहीतर तुमच्यावरही कलम २४७ लागेल.”

गजानन माळी म्हणाले,

“आपण कितीही हुशार असलो तरी कायद्याचं ज्ञान नसेल, तर नुकसान आपलंच!”

कलम २४७ चे महत्त्व थोडक्यात

जमीन ही तुमची मालमत्ता असली तरी, तिचा उपयोग कायद्यानुसारच करता येतो. शेती जमीन गोदाम, दुकान, फार्महाउस किंवा रेस्टॉरंटसाठी वापरण्याआधी परवानगी घेणं अत्यावश्यक आहे.

“जमिनीचा उपयोग बदला – पण कायद्यानं, नव्हे तर मनमानीनं नाही!”